In dit blogje wil ik aandacht besteden aan het begrip ‘advance care planning’, dat ruim twintig jaar geleden ook in Nederland zijn intrede deed in het palliatieve landschap. Het werd al snel vertaald naar ‘vroegtijdige zorgplanning’. Maar de laatste vijf à tien jaar is ook ‘proactieve zorgplanning’ in zwang. Allemaal termen die je niet in de buurt van een patiënt of naaste kunt gebruiken, terwijl zorgverleners hen wel tot ‘het doen’ van die planning willen verleiden. Wat nu?
Even voor de helderheid: met de drie termen bedoelen we hetzelfde. Advance care planning verwijst naar een methodiek, waarbij zorgverleners zo vroeg mogelijk in de laatste levensfase systematisch de wensen, behoeften en waarden van patiënten over die laatste levensfase in kaart brengen, zodat zorgprofessionals hun zorg op die wensen, behoeften en waarden kunnen afstemmen. Zo ontstaat ‘passende zorg’: zorg die op het lijf, de geest en de ziel van de patiënt is afgestemd. Een paar overwegingen bij de gebruikte terminologie.
Onduidelijk voor de patiënt
Ten eerste: de drie genoemde termen kun je niet met goed fatsoen in het contact met patiënten en naasten gebruiken omdat het jargoneske taal is, waar de gemiddelde burger niets van snapt. Tik alle losse woorden of samenstellingen maar eens in op de website ishetb1.nl. B1 verwijst naar een taalniveau dat door de meerderheid van de Nederlanders te snappen valt. Het antwoord laat zich uiteraard raden: geen enkel woord is B1. Nee, ook zorgplanning niet.
Vroegtijdig is niet hetzelfde als proactief
Ten tweede: hoewel bijna iedereen in het palliatieve zorgveld de Nederlandse termen ‘vroegtijdige zorgplanning’ en ‘proactieve zorgplanning’ als synoniemen ziet, kun je je afvragen of dat wel zo logisch is. Proactief verwijst naar een houding, vroegtijdig naar een moment. Proactief geeft aan dat je ‘iets’ doet, ter voorbereiding op ‘iets’ wat later relevant wordt. Synoniemen daarvan zijn ‘vooruitziend’ of ‘anticiperend’. ‘Vroegtijdig’ daarentegen is iets als ‘bijtijds’ of ‘op tijd’. Het bijvoeglijke naamwoord ‘vroegtijdig’ betekent dus duidelijk iets anders dan ‘proactief’. Waarschijnlijk sluit de huidige zorgpraktijk daar niet bij aan. Althans: ik kan me niet voorstellen dat ziekenhuizen die aan vroegtijdige zorgplanning beweren te doen iets anders doen dan de ziekenhuizen die druk in de weer zijn met proactieve zorgplanning.
Er bestaat geen reactieve zorgplanning
Ten derde: op de keeper beschouwd is proactieve zorgplanning zoiets als een houten boomstam of een ronde cirkel. Of dacht je werkelijk dat er ook reactieve zorgplanning bestond? Nee, zorgplanning is per definitie proactief. Dus eigenlijk is het, met alle respect, een onzinterm. Willen we als palliatieve sector geassocieerd worden met een onzinterm? Het lijkt mij niet bepaald functioneel, en zeker geen reclame.
Er zijn alternatieven
Ten vierde: zoals wel vaker bij jargoneske termen (‘Meneer ligt er comfortabel bij’), zijn ze verhullend. Wat dat betreft is het prettig verrassend om te zien hoe men er in Drenthe naar kijkt. Daar is de methodiek de afgelopen jaren aan de man/vrouw gebracht met de naam ‘voorbereiding laatste levensfase’. Briljant, in mijn ogen, want dat is precies waartoe zorgverleners hun patiënten willen uitnodigen. Er is een tweede optie om het beestje bij de naam te noemen. Want waartoe leiden de ‘ACP-gesprekken’? Idealiter tot een overzicht van zorg- en behandelwensen. Dus waarom zou je het niet zo noemen? ‘Overzicht van zorg- en behandelwensen’. Het bekt mijns inziens prima: “Mevrouw Pietersen, ik wil graag even een overzicht van uw zorg- en behandelwensen maken.” Klinkt als geweldig goede zorg, toch? Zo zijn er misschien nog wel meer alternatieven in omloop. Of te bedenken. Alternatieven die veel beter aansluiten bij het begrip en de taal van de patiënten en naasten, maar ook bij de zorgprofessionals, waarvan het gros – denk ik – liever duidelijke taal gebruikt dan ingewikkeld-klinkend jargon.
N.B.
Drie eerdere blogs van mij over advance care planning: waarom ziekenhuizen de afgelopen decennia de methodiek spaarzaam wisten in te voeren (blog op de website van Nursing), waarom het een gemis is dat zorgverleners bij de praktisering van die planning nauwelijks tot niet over de uitvaart praten (blog op deze website) en waarom succesvolle advance care planning niet tot wasdom kan komen zonder investering in het vergroten van het maatschappelijk bewustzijn rondom sterfelijkheid en eindigheid (blog op de website van Bureau MORBidee).